-
1 җитәрлек
нар.доста́точно, вдо́воль, дово́льно, поря́дочнотулысынча җитәрлек — вполне́ доста́точно
җитәрлек дәрәҗәдә — в доста́точной сте́пени
бөтен нәрсә дә җитәрлек — всего́ вдо́воль, хвата́ет
артыгы белән җитәрлек — бо́лее чем доста́точно
андый нәрсәләрне җитәрлек күрдем — я таки́х веще́й доста́точно насмотре́лся
-
2 көч
сущ.1) в разн. знач. си́ла, мощь, могу́щество, мо́щностьфизик көч — физи́ческая си́ла
көч белән сугу — уда́рить си́лой
көче ташып торган чак — в расцве́те сил
илнең экономик көче — экономи́ческая мощь страны́
тулы көчкә эшләү — рабо́тать на по́лную мо́щность
ут көче — огнева́я мощь
двигательнең көче — мо́щность дви́гателя
көч куллану — применя́ть си́лу
белем - зур көч — зна́ние - больша́я си́ла
рухи көч — си́ла ду́ха
характер көче — си́ла хара́ктера
көчне кызганмый эшләү — рабо́тать не жале́я сил; труди́ться изо все́х сил
бөтен көч белән (көчен биреп) — изо все́й си́лы, изо все́х сил
бөтен көчкә тырышу — стара́ться все́ми си́лами (изо все́х сил)
2) си́ла, эне́ргия; величина́ || силово́йавырлык көче — си́ла тя́жести
бәрелү көче — си́ла уда́ра
ышкылу көче — си́ла тре́ния
тартылу көче — си́ла притяже́ния
электр көче — электри́ческая си́ла (эне́ргия)
су көчен файдалану — испо́льзовать во́дную эне́ргию
көч басымы — силово́е давле́ние
3) си́ла (какая-л.)эшче көч — рабо́чая си́ла
яллы көчләр — наёмные си́лы
иҗади көч — тво́рческая си́ла
табигать көчләре — си́лы приро́ды
4) си́ла, де́йствие, де́йственность (слова, критики, примера)закон көченә керү — входи́ть в си́лу зако́на
карар үз көчендә кала — реше́ние остаётся в си́ле ( в действии)
5) обычно мн. си́лы (о какой-л. общественной группе)тынычлык көчләре — си́лы ми́ра
демократик көчләр — демократи́ческие си́лы
сыйнфый көчләр чагыштырмасы — соотноше́ние кла́ссовых сил
кораллы көчләр — вооружённые си́лы
6) трудкеше көченнән файдалану — эксплуати́ровать чужо́й труд
үз көче белән яшәү — жить свои́м трудо́м
бу тикшеренүгә күп көч салынган — в э́то иссле́дование вло́жено мно́го труда́
•- көч арту- көч үсү
- көч белән ачу
- көч белән җиңү
- көч белән тартып алу
- көч берәмлеге
- көч бетү
- көч китү
- көч калмау
- көч кыры
- көч үлчәгеч
- көче аз
- көчен киметү••көч җитәрлек — поси́льный, досту́пный; выполни́мый, достижи́мый
көч җитәрлек (килерлек) түгел — не по зуба́м
көч җитмәслек — непоси́льный
көч җыю — набра́ться сил
көч китерү — навреди́ть ( здоровью)
көч сәясәте — поли́тика си́лы
көч сынау (сынату) — про́бовать си́лы, поме́ряться си́лами
көч түгү (чыгару, сарыф итү) — тра́тить си́лы; труди́ться в по́те лица́
көч чыкмыйча көч керми — (погов.) без тра́ты сил не наберёшь сил
көче тоту — (по суеве́рию) выходи́ть бо́ком (кому-л.) (взяточнику; человеку, любящему присваивать чужое и т. п.)
көчтән калу — см. көч бетү
көчтән тыш — че́рез си́лу
көчендә калу — остава́ться в си́ле
көченә керү — войти́ в си́лу
- көч алу- көч бирү
- көч җитү
- көч җиткәнчә
- көч җиткән кадәр
- көч җиткән хәтле
- көч керү
- көч килү
- көч кую
- көч салу
- көч туплау
- көч җыю
- көчендә булу -
3 хөрмәт
сущ.1) уваже́ние, почёт, почте́ние, честь || почётныйхөрмәт иясе — почётный, заслу́женный, уважа́емый челове́к
хөрмәткә лаеклы — досто́йный уваже́ния, почте́нный, уважа́емый
хезмәт итсәң, хөрмәт күрерсең — (погов.) бу́дешь труди́ться, заслу́жишь почёт
геройларга хөрмәт һәм дан! — честь и сла́ва геро́ям!
2) разг. угоще́ниесм. сый-хөрмәт3) в знач. послелога хөрмәтенә в честь (кого, чего-л.)зур кунак хөрмәтенә — в честь большо́го го́стя
•- хөрмәт итәрлек
- хөрмәт ителә торган
- хөрмәт итү
- хөрмәт күрсәтү
- хөрмәт итүчән
- хөрмәт күрсәтүчән -
4 ачы
1. прил.1) ки́слый (лимон, щавель, запах силоса), те́рпкий ( недозрелый плод); ки́слый (те́рпкий) на вкус; предик. кисли́ть разг.яшь әле бу алма, ачы — недозре́ло ещё я́блоко, те́рпкое
ачы туфрак — ки́слая по́чва
2)а) го́рький (хинин, перец, полынный запах); го́рький на вкус; предик. ≈≈ горчи́тьачыдан ачы ни ачы? — ( загадка) что го́рше го́рького?
б) перен. го́рький ( урок), жгу́чий, тя́жкий, го́рестный; по́лный го́рестиачы минутлар — го́рькие мину́ты
ачы газап — жгу́чая му́ка
ачы сынау — тя́жкое испыта́ние
ачы тәҗрибә — го́рький о́пыт
3) е́дкий (дым, запах, вкус чего); въе́дливый, въе́дчивый4)а) жгу́чий, прони́зывающий, пронзи́тельный, ре́зкийб) е́дкий, колю́чий, ко́лкий, ехи́дный, язви́тельный, ядови́тый, о́стрый как бри́тва ( язык чей)ачы ирония — е́дкая иро́ния
ачы тәнкыйть — беспоща́дная кри́тика
ачы көлү — язви́тельный смех
ачы нәфрәт — жгу́чая не́нависть
в) пронзи́тельный, душераздира́ющий, раздира́ющий, исто́шный прост. (голос, возглас, крик), отча́янный, по́лный отча́янияг) пронзи́тельный, ре́зкий, залихва́тский, ди́кий ( свист)2. нареч.; перен."ашыгыч ярдәм" машинасының ачы сигнал тавышы — пронзи́тельные зву́ки сигна́ла "ско́рой по́мощи"
1) е́дко (высмеять кого-л., что-л.), язви́тельно2) пронзи́тельно, исто́шно прост. ( закричать)3) пронзи́тельно, ре́зко, залихва́тски, ди́ко ( свистнуть); гро́мко3. сущ.1)а) ки́слый вкус (при́вкус); ки́слое ощуще́ниеб) ки́слый за́пахв) ки́слое (мн. нет); кисля́тина (мн. нет)ачыны яратмау — не люби́ть ки́слого
2)а) го́речь (мн. нет), го́рький вкус (при́вкус); го́рькое ощуще́ниекайнатып алган гөмбәнең ачысы бетә — в прокипячённых гриба́х исчеза́ет го́речь
ул даруның ачысы һаман тамак төбендә тора — го́речь от э́того лека́рства всё ещё стои́т в го́рле
әрем ачысыдай ниндидер ачы тойдым авызымда — я ощути́л во рту како́й-то го́рький при́вкус наподо́бие полы́ни
б) го́речь (мн. нет), го́рький за́пах; е́дкий (въе́дливый разг.) за́пахтүзәрлек түгел бу төтен ачысына — невозмо́жно вы́нести э́тот е́дкий дым
в) (е́дкий за́пах) уга́рмунчага керергә ашыкмагыз әле, ачысы бетмәгән — подожди́те идти́ в ба́ню, ещё не весь уга́р вы́шел
3) перен. го́речь (мн. нет), го́ресть (мн. нет); го́рькое (тя́жкое) чу́вство; го́рькоегарьләнү ачысы — го́речь оби́ды
ачы белән төчене татыган белер — (посл.) го́рькое да пре́сное позна́л тот, кто их испыта́л
4) разг. кислота́сабынның ачысы кулны ашый — мы́льная кислота́ разъеда́ет ру́ки
5) разг. яд; зе́лье, отра́ваачы биреп үтерү — дать отра́ву; отрави́ть
6) устар.; см. ачылык 4)•- ачы нәрсә
- ачы бал
- ачы итеп
- ачы кайгы
- ачы какы
- ачы кузгалак
- ачы тавыш белән
- ачы тир
- ачы тоз
- ачы торма
- ачысын бетерү••ачы күз яше — го́рькие (горю́чие народно-поэт.) слёзы
ачы таңнан (таң белән) — чуть свет, ни свет ни заря́
ачы телле (тел, сүзле) — е́дкий (злой, беспоща́дный, язви́тельный, ре́зкий) на язы́к, злоязы́чный
ачы язмыш — го́рькая (тя́жкая, чёрная) до́ля (недо́ля, судьба́, судьби́на)
ачыны тату — (много, порядочно) го́ря повида́ть (испы́тывать, пережи́ть)
-
5 казану
перех.1) заслу́живать/заслужи́ть, приобрета́ть/приобрести́, сни́скивать/сниска́ть; быва́ть/быть досто́йным || заслу́га, сниска́ние (чего-л.)баланың мәхәббәтен казану — заслужи́ть любо́вь ребёнка
хөрмәт казану — сниска́ть уваже́ние
дөньякүләм мәшһүрлек казану — приобрести́ мирову́ю изве́стность
авторитет казану — заслужи́ть авторите́т
2) завоёвывать/завоева́ть, добива́ться/доби́ться, достига́ть/дости́чь, дости́гнуть, удоста́иваться/удосто́иться (чего-л.) || завоева́ние, достиже́ниеуңыш казану — доби́ться успе́ха
ышаныч казану — завоева́ть дове́рие, входи́ть в дове́рие
макталу казану — удоста́иваться похвалы́
-
6 килү
неперех.1) в разн. знач. приходи́ть/прийти́, прибыва́ть/прибы́ть, яви́ться; идти́ ( сюда) || прихо́д, прибы́тие (куда-л., к кому-л.)кунакка килү — прие́хать в го́сти
саубуллашырга килү — прийти́ прости́ться
каршыга машина килә — навстре́чу идёт маши́на
приказ алырга килү — яви́ться за прика́зом
2) приезжа́ть/прие́хать, е́хать, прибыва́ть/прибы́ть, прилета́ть/прилете́ть, приплыва́ть/приплы́ть (чем-л., на чём-л.) || прие́зд, прибы́тие, прилёт, приплы́тиепоезд белән килдем — прие́хал по́ездом (на по́езде)
ул пароходта килде — он приплы́л на парохо́де
самолётта килдем — прилете́л на самолёте
3) прилета́ть/прилете́ть ( о перелётных птицах) || прилётсыерчыклар килде инде — скворцы́ уже́ прилете́ли
4) приходи́ть/прийти́, поступа́ть/поступи́ть, зачисля́ться/зачи́слиться (куда-л.) || прихо́д, поступле́ние, зачисле́ниеинститутка талантлы яшьләр килде — в институ́т пришла́ тала́нтливая молодёжь
заводка яңа белгечләр килә — на заво́д прихо́дят но́вые специали́сты
5) подходи́ть/подойти́; приближа́ться/прибли́зиться (к кому-л., чему-л.) || подхо́д, приближе́ниеишек янына килү — подойти́ к две́ри
яр буена килү — подойти́ к бе́регу
6) приходи́ть/прийти́, прибыва́ть/прибы́ть, поступа́ть/поступи́ть, быть доста́вленным || прихо́д, поступле́ниехат кичә килде — письмо пришло́ вчера́
товар озакламый киләчәк — това́р ско́ро прибу́дет
7) наступа́ть/наступи́ть, настава́ть/наста́ть, приходи́ть/прийти́, подходи́ть/подойти́, подступа́ть/подступи́ть (о времени, явлениях, событиях и т. д.) || наступле́ние, прихо́д, по́дступяз килә — наступа́ет весна́
картлык килде — подступи́ла ста́рость
8) приходи́ть/прийти́; возника́ть/возни́кнуть, появля́ться/появи́ться (что-л., у кого-л.) || прихо́д, возникнове́ние, появле́ниебашка бер уй килде — в голове́ возни́кла одна́ мысль
илгә бәла килде — пришла́ беда́ в страну́
авырлыклар килде — возни́кли затрудне́ния
мәшһүрлек аңа бик соң килде — изве́стность к нему́ пришла́ о́чень по́здно
9) подава́ться/пода́тьсяөстәлгә аш килде — на стол был по́дан суп
10)а) идти́, распространя́ться/распространи́ться, исходи́ть, источа́ться (о свете, запахе, тепле и т. п.) || распростране́ниемичтән җылы килә — от пе́чки исхо́дит тепло́
кухнядан тәмле ис килә — из ку́хни идёт вку́сный за́пах
б) ве́ять, нести́, отдава́ть/отда́ть (чем-л.), па́хнуть, идти́җылы килә — пове́яло тепло́м
шикәрдән керосин тәме килә — са́хар отдаёт кероси́ном
төтен исе килә — па́хнет ды́мом
11) идти́, выделя́ться/вы́делиться, течь, появля́ться/появи́ться || выделе́ние, появле́ниеселәгәй килә — идёт слюна́
күзгә яшь килде — на глаза́х появи́лись слёзы
12) идти́, поступа́ть/поступи́ть, подава́ться/пода́тьсякраннан су килә — из кра́на идёт вода́
газ төньяктан килә — газ поступа́ет с се́вера
13) доноси́ться/донести́сь, приноси́ться/принести́сь, исходи́ть (о звуках, шуме)аның тавышы ерактан килә — его́ го́лос доно́сится издалека́
14) идти́, течь, ли́ться, струи́ться, сочи́тьсяборыннан кан килә — из но́са идёт кровь
ярадан һаман кан килә — из ра́ны всё ещё сочи́тся кровь
15) идти́, поступа́ть/поступи́ть, выдава́ться/вы́даться (обычно регулярно, постоянно)проценты килә — проце́нт идёт
редакциягә бик күп хатлар килә — в реда́кцию поступа́ет о́чень мно́го пи́сем
16) приходи́ть/прийти́ в...аңга килү — прийти́ в созна́ние
һушына килде — пришёл в себя́, очну́лся
17) идти́, происходи́ть/произойти́, возника́ть/возни́кнуть (от чего-л.) || происхожде́ние, возникнове́ниеиренгәннән килә — идёт от ле́ни
арыганнан килә — возника́ет от уста́лости
тәрбиясезлектән килә — идёт от невоспи́танности
18) подходи́ть/подойти́, соотве́тствовать (чему-л.) (по размеру, росту, цвету и т. п.)кыз буе белән дә килә — де́вушка и по ро́сту подхо́дит
күлмәк гәүдәсенә килгән — пла́тье пришло́сь по фигу́ре
19) ве́сить, тяну́ть, потяну́ть, вы́тянуть ( о весе)кәбестә ике килограмм килде — капу́ста потяну́ла на два килогра́мма
20) приходи́ться, па́дать (на чью-л. долю)кеше башына күпме килә? — ско́лько прихо́дится на челове́ка?
21) со словом хәлгә приходи́ть/прийти́, доходи́ть/дойти́аңны югалтырлык хәлгә килү — дойти́ до поте́ри созна́ния
җимерек хәлгә килү — прийти́ в него́дность
22) начина́ться/нача́ться, приходи́ть/прийти́ в...хәрәкәткә килү — прийти́ в движе́ние
23) в сочет. с гл. ф. на -сы в знач. хоте́ть, хо́четсябеләсе килә — хо́чется знать
көләсе килә — хо́чется смея́ться
24) в знач. вспом. гл. придаёт оттенока) продолжительности, неоднократной повторяемостиәйтә (әйтеп) килү — гова́ривать, неоднокра́тно говори́ть, замеча́ть, предупрежда́ть
күзәтеп килү — наблюда́ть продолжи́тельное вре́мя
ала килү — захвати́ть (попу́тно)
кибеткә керә килү — заодно́ зайди́ в магази́н
в) направленности действия к говорящему или к чему-л. и часто переводится приставкой при-очып килү — прилете́ть
йөгереп килү — прибежа́ть
алып килү — привести́, привезти́, принести́
25) в знач. вспом. гл.; в сочет. с сущ.; нареч. и подр. сл. образует сложные (составные) глаголыбарлыкка килү — образова́ться
каршы килү — быть про́тив
туры килү — соотве́тствовать, подходи́ть, подойти́
гөҗ килү — шуме́ть, галде́ть
•- килеп җитү
- килеп йөри торган
- килеп йөрү
- килеп керү
- килеп өлгерү
- килеп тору
- килеп тоташу
- килеп төшү
- килеп туктау
- килеп чыгу••килеп кабу (эләгү) — вли́пнуть, попа́сться
-
7 күз
сущ.1) глаз, о́ко уст. и поэт.матур зәңгәр күзләр — краси́вые голубы́е глаза́
кылый күз — раско́сые глаза́
күзләр яшьләнү — появле́ние слёз на глаза́х
күз авырулары — глазны́е боле́зни
күз даруы — глазны́е ка́пли
күз клиникасы — глазна́я кли́ника
күз - күңелнең көзгесе — (погов.) глаза́ - зе́ркало души́
күз күрә дә, буй җитми — (посл.) ви́дит о́ко, да зуб неймёт
ышанма күзеңә, ышан сүземә — (погов.) не верь (свои́м) глаза́м, верь (мои́м) слова́м
күзләр матурны, иреннәр татлыны ярата — (посл.) глаза́ лю́бят краси́вое, уста́ - сла́дкое
2) зре́ние, глаз || зри́тельныйүткен күз — о́стрый (намётанный) глаз
тәҗрибәле күз — о́пытный глаз
күз күреме — по́ле зре́ния, кругозо́р
күздән югалу — исче́знуть из по́ля зре́ния
күз алдану — обма́н зре́ния, опти́ческий обма́н
күз хәтере — зри́тельная па́мять
3) взгляд, взоркүз йөртеп чыгу — обвести́ взгля́дом, оки́нуть взо́ром
күзләр белән озатып калу — провожа́ть взгля́дом
күзләрне еракка төбәү — устреми́ть взо́ры вдаль
4) перен.; разг. глаз (надзор, просмотр)балаларга ана күзе кирәк — де́тям ну́жен матери́нский глаз
монда җаваплы кеше күзе җитми — здесь не хвата́ет глаз отве́тственного лица́
һәр җирдә аның үз күзе — везде́ у него́ свой глаз
5) ушко́ ( иголки)йозак күзе — ушко́ замка́
6) дыра́, отве́рстие, проу́шинабалта күзе — проу́шина топора́
7) глазо́к ( двери)8) разг. звено́, глазо́к (окна, рамы)9) пе́тля́ ( на вязальных изделиях)күз төшерү — спусти́ть пе́тлю
10) яче́йка, ячея́җәтмә күзенә эләккән балык — ры́ба, застря́вшая в яче́йках се́ти
кәрәз күзе — со́товая ячея́
11) бот. глазо́к (у картофеля, деревьев, растений)12) перен. я́мка ( в каше для масла)13) ме́лкая полынья́ ( на поверхности льда)14) в притяж. ф. обозначает место, подвергающееся сильному воздействию солнца, ветра и т. п., или середину, центр чего-л.җил күзенә утыру — сесть в са́мое ве́треное ме́сто
күлләвекнең күзенә басу — наступи́ть в са́мую середи́ну лу́жи
15) по́ры (у сыра, хлеба); см. тж. күзәнәк 5)17) в знач. нареч.; в исх. п.; разг. күзеннән до краёв, до́верху ( о жидкости в сосуде); см. тж. мөлдерәмә18) в знач. нареч.; в направит. п.; разг. күзгә на вид, со стороны́күзгә бик таза — на вид о́чень здоро́вый
халык күзендә — в глаза́х люде́й, пе́ред наро́дом
•- күз агу- күз агы
- күз алмасы
- күз бәйләш
- күз врачы
- күз кабагы
- күз карасы
- күз карашы
- күз койрыгы
- күз күрмәү
- күз күрмәс булу
- күз кысу
- күз мускулы
- күз нуры
- күз талдыру
- күз талу
- күз тәбә
- күз томалану
- күз төбе
- күз үләне
- күз уты
- күз чокыры
- күз чыгару
- күз ясмыгы
- күз ялтыравыгы
- күз яше
- күз яше юлы
- күз яшь бизләре
- күзгә ак төшү
- күзгә күренми торган
- күзгә күренмәслек
- күзе китү
- күзеннән итү
- күзләр йомылу••күз агы белән карау — посмотре́ть зло́бно, вражде́бно
күз агы кебек саклау — бере́чь как зени́цу о́ка
күз алакаю — см. күз алару 1)
күз аларту — прост. стро́ить гла́зки (кому-л.)
күз алды (аллары) караңгылану (томалану, чуарлану) — помути́ться в глаза́х (от волнения, бессилия и т. п.)
күз алдына килү (килеп басу) — ожива́ть (ожи́ть, встава́ть/встать) пе́ред глаза́ми; предста́ть пе́ред глаза́ми
күз алдына китерү (китереп бастыру) — предста́вить, вообрази́ть
күз алдында чуалу — верте́ться на глаза́х (пе́ред глаза́ми); лезть в (на) глаза́
күз алдыннан уздыру (кичерү) — предста́вить мы́сленно
күз алдыннан узу (кичү) — промелькну́ть пе́ред глаза́ми
күз алмашу (алышу) — обменя́ться взгля́дами
күз артында — за глаза́, загла́зно
күзе астында — под (чьим-л.) наблюде́нием (контро́лем); в прису́тствии (кого-л.)
күз атып йөрү — быть влюблённым (в кого-л.)
күз ачарлык түгел — см. күз ачкысыз
күз ачып күз йомганчы — не успе́ть гла́зом моргну́ть; в мгнове́ние о́ка; вмиг
күз(ләр) әлҗе-мөлҗе килү — в глаза́х потемне́ло (помути́лось), в глаза́х ряби́т
күз әшнәлеге (танышлыгы) — случа́йное знако́мство, ша́почное знако́мство
күз бәйләнү — смерка́ться, темне́ть
күз бәйләү — см. күз буу
күз(ләр) белән ашау — есть (поеда́ть, пожира́ть) глаза́ми
күз белән сөзү — впе́риться
күз(не) бетерү (бетәштерү) — ослабля́ть/осла́бить зре́ние, по́ртить, испо́ртить зре́ние
күз буяу — втира́ть/втере́ть очки́; пуска́ть/пусти́ть пыль в глаза́; зама́зать глаза́ (кому-л.) прост.
күз буяучылык — очковтира́тельство
күз дә йоммау — и глаз не сомкну́ть
күз дә йоммыйча — и гла́зом не моргну́в
күз дә каш урынына күрү — леле́ять, оберега́ть
күз(ләр) дүрт булу — широко́ раскры́ть глаза́, вы́таращить, вы́лупить глаза́ (от удивления, изумления или страха)
күз җиткән кадәр — наско́лько хвата́ет глаз; куда́ достига́ет взгляд
күз җитмәгән — далёкий, незнако́мый, неизве́стный (о землях, крае, стране)
күз җитмәслек — необозри́мый, неогля́дный
күз иләге аша үткәрү — прочита́ть внима́тельно, крити́чески (книгу, рукопись, статью и т. п.)
күз (дә) иярмәү — де́лать (что-л.) ло́вко, прово́рно (букв. гла́зом не уследи́ть; глаза́ не поспева́ют за чем-л.); спо́риться в рука́х (у кого-л.), скор на́ руку
күз иярмәс(лек) тизлек белән — молниено́сно, мгнове́нно; с молниено́сной быстрото́й
күз йомдыру — обмишу́лить
күз йомып алу — вздремну́ть, прикорну́ть
күз йомып йөрү (тору) — смотре́ть сквозь па́льцы (до поры до времени)
күз йомып калу — проморга́ть, прозева́ть
күз йомып та табу — находи́ть (найти́) с закры́тыми глаза́ми (т. е. хорошо знать местонахождение кого, чего-л.)
күз йөгертү (йөгертеп чыгу) — просмотре́ть бе́гло (пове́рхностно), пробежа́ть глаза́ми
күз (кабагы) тарту — подёргивание ве́ка (по суеверию: к радости или к неприятности)
күз камашу — см. күз чагылу
күз карасы кебек асрау — бере́чь, леле́ять, носи́ть на рука́х (кого-л.)
күз карасы кебек (күз карасыдай) саклау — бере́чь (храни́ть) как зени́цу о́ка; бере́чь пу́ще гла́за (кого-л., что-л.); леле́ять, пе́стовать (кого-л.)
күз карашка — на вид, вне́шне
күз качыру — скрыва́ться, не пока́зываться
күз күргән якка — куда́ глаза́ глядя́т; на все четы́ре сто́роны
күз күреме җирдә, күз күремендә — ско́лько досту́пно гла́зу
күз күреме җиткән кадәр — в преде́лах обозрева́емости (досяга́емости)
күз күреме җитмәслек — необозри́мый, необъя́тный
күз күрер (әле) — ви́дно бу́дет, посмо́трим
күз күрмәгән — незнако́мый, неизве́стный
күз күрмәгән, колак ишетмәгән — неви́данный, неслы́ханный (доселе)
күз күрмәс, колак ишетмәслек (җир) — далёкий, да́льний ( край)
күз кысышу — переми́гиваться, подмигну́ть друг дру́гу
күз(ләр) мәңгегә йомылу — засну́ть (усну́ть) ве́чным (моги́льным, после́дним) сном
күз нуры түгү — о напряжённой работе, связанной со зрением
күз очы белән, күз очтан — см. күз кырые белән генә
күз салгалау — посма́тривать, погля́дывать
күз сирпү (сирпеп алу) — метну́ть взгляд (из-под брове́й); бро́сить бы́стрый взгляд
күз суын түгү — см. күз яше түгү
күз(ләр) сүнү — поту́хнуть, потускне́ть, поблёкнуть ( о глазах)
күз терәге — опо́ра, наде́жда (чья-л.) (единственный человек, на которого вся надежда)
күз терәп — с наде́ждой
күз тимәсен (тия күрмәсен) — как бы не сгла́зить
күз томалау — надева́ть шо́ры на глаза́; отводи́ть глаз
күз төшерү — броса́ть (бро́сить, кида́ть/ки́нуть) взгляд (на кого, что-л.)
күз тышта калу — (букв. оста́вить глаза́ на у́лице) не ви́деть помеще́ние пока́ глаза́ не привы́кнут
күз уйнату — стро́ить гла́зки
күз уңында тоту — см. күздә тоту 1)
күз үлчәме (үлчәве) — глазоме́р
күз җиткән кадәр — наско́лько хвата́ет глаз; куда́ достига́ет взгляд; күз җитмәслек необозри́мый, неогля́дный
күз чамасы белән — на глазо́к, на глазоме́р
күз(ләр) чекерәю — см. күз акаю
күз(ләр) чуарлана — в глаза́х ряби́т
күз чыга язу — прогляде́ть (просмотре́ть) все глаза́
күз чыгу — осле́пнуть, лиши́ться глаз
күз яздырып — скры́тно; та́йно
күз яктысында — пока́ ви́дно, пока́ не стемне́ло; за́светло
күз яше (яшьләре) белән — в слеза́х (просить, умолять)
күз яше (яшьләре) төшәчәк (тотачак) — отолью́тся (чьи-л.) слёзы (слёзки) (кому-л.)
күз яше кою — утопа́ть в слеза́х
күз яшенә буылу (тыгылу, төелү) — глота́ть слёзы
күз яшьләренә ирек бирү — дать во́лю слеза́м, лить слёзы в три ручья́
күзгә алырлык — заслу́живающий внима́ния
күзгә бәрелү (ташлану) — броса́ться (кида́ться) в глаза́
күзгә бәреп (бәрелеп) тору — бить в глаза́, ре́зать глаза́ (глаз)
күзгә ике булып күренү — двои́ться в глаза́х
күзгә йокы кермәү — не сомкну́ть глаз
күзгә карап көлү — смея́ться в глаза́ (издеваться, оскорблять)
күзгә карап җан сату — врать как си́вый ме́рин
күзгә керерлек (керердәй) булып — при́стально (смотреть на кого-л.)
күзгә кереп бару (керергә тору, керәм дип тору) — лезть на глаза́ (привлекать к себе чьё-л. внимание)
күзгә керү — лезть в глаза́ ( стараться быть замеченным)
күзгә көл сибү — пуска́ть/пусти́ть (кому-л.) пыль в глаза́
күзгә көя булу — см. күз көеге булу
күзгә күзне куеп — с гла́зу на глаз
күзгә күренеп — (пря́мо) на глаза́х, заме́тным о́бразом
күзгә күренеп калу (китү) — показа́ться (появи́ться) в по́ле зре́ния; промелькну́ть
күзгә (дә) күренмәү — не пока́зываться на глаза́; не пока́зывать и но́са
күзгә терәү (сугу) — одура́чить, оста́вить в тру́дном положе́нии
күзгә төртелү (бәрелү, бәрелеп тору) — броса́ться в глаза́; коло́ть глаза́, мозо́лить глаза́
күзгә төтен җибәрү — пусти́ть в глаза́ пыль (дым)
күзгә төшкән чүп (ак) кебек — как бельмо́ на глазу́
күзгә эләрлек — досто́йный внима́ния
күзгә яшь тыгылу — слёзы подступи́ли к го́рлу
күздә тотылу — име́ться в виду́
күздә ут уйнау (кабыну, яну), күзләре ут уйнау — глаза́ разгоре́лись; глаза́ искря́тся
күздә чүп булып тору — мозо́лить глаза́ (кому-л.) прост.
күздән очкыннар чәчү — сверка́ть/сверкну́ть (мета́ть мо́лнии) глаза́ми (на кого-л.)
күздән пәрдә ачылган кебек булу — сло́вно (то́чно) пелена́ с глаз спа́ла
күздән югалту — потеря́ть из ви́ду
күздән югалу (юк булу) — уйти́ (вы́пасть, исче́знуть) из по́ля зре́ния
күзе атылып чыгарга тора — глаза́ на лоб вы́лезли, глаза́ вы́лезли из орби́т
күз(ләр)е дә йөз(ләр)е — на глаза́х; см. тж. күз алды
күзе очлы — ос́трый на глаз (глаза́)
күз(ләре)е тоз булу — ждать не дожда́ться, прогляде́ть (вы́смотреть) все глаза́
күзе туймас (кеше) — ненасы́тный, жа́дный, а́лчный (человек)
күзе тую — насы́титься (чем-л.); удовлетвори́ться
күзе чыккан — быва́лый, о́пытный (в каком-л. деле); вида́вший ви́ды
күзләре чыксын! — чтоб его́ глаза́ ло́пнули! чтоб ему́ бы́ло пу́сто!
күз(ләр)е әйтеп тора — по глаза́м ви́дно
күзе җете — хорошо́ ви́дит, зре́ние хоро́шее
күз(ләр)ем күрмәсен иде — глаза́ бы мои́ не ви́дели (не гляде́ли)
күзем (чәчрәп) чыксын! — пусть глаза́ мои́ ло́пнут!
күземнән югал — прост. с глаз доло́й
күземә күренмә(гез) — вон отсю́да, с глаз доло́й
күзен алу — отвести́ взгляд, пря́тать глаза́
күз(ләр)ен зур итеп ачу — де́лать больши́е (кру́глые) глаза́, смотре́ть больши́ми глаза́ми (на кого, что-л.)
күз(ләр)ен йомдыру — закры́ть глаза́ ( умирающему)
күз(ләр)ен мөлдерәтеп (тутырып) карау — смотре́ть сквозь слёзы (печа́льно)
күз(ләр)ен сөзеп карау — смотре́ть, посмотре́ть исподло́бья
күзен томалау — закры́ть глаза́ (кому-л.)
күзен чыгарганчы (әйтү) — сказа́ть пря́мо в глаза́; ре́зать пра́вду-ма́тку в глаза́
күзен чыгару — вы́колоть глаз, вы́бить глаз, ослепи́ть
күзеннән агыза да тора — глаза́ на мо́кром ме́сте; глаза́ не просыха́ют
күзеннән ут уйнату (чәчү) — пронзи́ть жгу́чим взгля́дом
күзенә басу — угада́ть то́чно
күз(ләр)енә йотылу (текәлү) — при́стально смотре́ть в глаза́ (кому-л.); впе́риться глаза́ми
күзенә каратып тоту — приворожи́ть
күзенә керергә тырышу — добива́ться расположе́ния (кого-л.); стреми́ться понра́виться (кому-л.); лезть на глаза́ (кому-л.)
күзең чыкканмы (әллә)! — прост. осле́п, что ли!
күзләр мәңгегә (мәңгелеккә) йомылу — засну́ть (усну́ть) ве́чным (моги́льным, после́дним) сном
күз(не) алмау — не своди́ть (спуска́ть) глаз
күз(ләр)не ачык тоту, күзне ачып йөрү — быть осторо́жным (осмотри́тельным), внима́тельным; гляде́ть в о́ба
күз(ләр)не гарешкә терәп — упова́я на бо́га
күзне йомып — с закры́тыми глаза́ми; не размышля́я, недо́лго ду́мая
күз(не) йөртү (йөгертү) — оки́нуть взгля́дом, пробежа́ть глаза́ми
күз(ләр)не кан басу (кан алу) — налива́ться кро́вью ( о глазах); рассвирепе́ть
күз(ләр)не кая яшерергә белмәү — не знать, куда́ глаза́ дева́ть/деть
күзне күзгә текәп (төбәп, терәп) — впе́рившись глаза́ми друг в дру́га (разговаривать, стоять и т. п.)
күз(ләр)не чагырайту — вы́таращить глаза́
күз(ләр)не челәйтү (челәйтеп карау) — смотре́ть (наблюда́ть, глазе́ть прост.) вы́таращенными глаза́ми (вы́таращив глаза́)
күз(ләр)не челт-челт йому — хло́пать глаза́ми
күз(ләр)не шар итеп ачу — вы́таращить (вы́пучить) глаза́ (от удивления, изумления или испуга)
- күз акаю- күз алару
- күз алды
- күз алдында
- күз алдыннан китмәү
- күз аллары караңгылану
- күз ату
- күз ачкысыз
- күз ачтырмау
- күз дә ачтырмау
- күз ачылу
- күз бетү
- күз бетәшү
- күз буу
- күз буучы
- күз йому
- күз калмау
- күз көеге
- күз көеге булу
- күз күгәрү
- күзләр күгәрү
- күз күргән
- күз кызу
- күз кырые белән генә
- күз кырые белән карау
- күз кырые белән генә карау
- күз чите белән карау
- күз койрыгы белән карау
- күз маңгайга менү
- күзләр маңгайга менү
- күз нурым
- күз өстендә каш кебек
- күз өстендәге каштай
- күз салу
- күз ташлау
- күз тию
- күз тидерү
- күз тигезү
- күз тону
- күзләр тону
- күз тоткан
- күз тотып йөргән
- күз төшү
- күзләр уйнау
- күз ут булу
- күзләр ут булу
- күз үлчәме белән
- күз үлчәве белән
- күз җитү
- күз чагылу
- күзләр чагылу
- күз шар булу
- күзләр шар булу
- күзләр шардай булу
- күзләр шарланып китү
- күз эленү
- күз явын алу
- күз явын алып тору
- күз явын алырлык
- күз яше түгү
- күзгә ак-кара күренмәү
- күзгә карап
- күзгә күренү
- күзгә ташлану
- күзгә төрткесез караңгы
- күзгә чалыну
- күздә тоту
- күздән калу
- күздән кичерү
- күздән уздыру
- күздән үткәрү
- күздән төшерү
- күздән төшү
- күздән утлар күренү
- күзгә утлар күренү
- күздән ычкындырмау
- күздән югалтмау
- күздән яздырмау
- күздән язу
- күзе ачылмаган
- күзе ачык
- күзе тону
- күзләре тону
- күзе яшьле
- күзләре яшьле
- күзен бәйләү
- күзләрен бәйләү
- күзен тозландырып
- күзләрен тозландырып
- күзне тозландыру
- күзенең агын әйләндереп карау
- күзең тишелеп чыккыры
- күзне камаштыру
- күзләрне камаштыру
- күзне кыздыру
- күзне кызыктыру
- күзләрне кыздыру
- күзләрне кызыктыру
- күзне текәү
- күзне төбәү
- күзне уйнату
- күзләрне уйнату
- күзне чагылдыру
- күзләрне чагылдыру
- күзне чагылдырырлык
- күзләрне чагылдырырлык
- күз тоту
- күзгә бәреп әйтү
- күзгә төртеп әйтү -
8 сан
I сущ.1) число́ || числово́йбөтен сан — це́лое число́
вакланмалы сан — дро́бное число́
так сан — нечётное число́
гади саннар — просты́е чи́сла
саннар рәте — числово́й ряд
сан зурлыгы — числова́я величина́
2) число́, коли́чество, чи́сленность || коли́чественный, чи́сленныймал саны — чи́сленность скота́
җитәрлек кеше саны бар — име́ется доста́точное число́ люде́й
сан ягыннан үзгәреш — коли́чественное измене́ние
3) лингв.а) и́мя числи́тельноетөп сан — коли́чественное числи́тельное
чама саны — приблизи́тельное числи́тельное
б) число́берлек саны — еди́нственное число́
күплек саны — мно́жественное число́
4) но́мер (газеты, журнала)"Казан утлары" журналының беренче саны — пе́рвый но́мер журна́ла "Каза́н утлары́"
5) обычно во мн. ч. ци́фрыконтроль саннар — контро́льные ци́фры
статистика күрсәтә торган саннар — ци́фры, кото́рые пока́зывает стати́стика
•- сан алу- сан ягыннан••II сущ.1) книжн. уваже́ние, почте́ниезур санга ия булу — по́льзоваться больши́м уваже́нием
2) цена́, це́нностьисәпкә бар, санга юк — (погов.) чи́слится, но це́нности нет (не це́нится)
••- санга санау
- санга сугу
- санга сукмау
- санга санамау III сущ.1) часть те́ла, часть ту́шисыерның ал саны — пере́дняя часть ту́ши коро́вы
арт саны — за́дняя часть ту́ши
2) разг. те́лосанын тота алмый — не мо́жет управля́ть свои́м те́лом
сан белән орыну — каса́ться те́лом
-
9 шигар
сущ.; уст.; книжн.1) ло́зунг; кличхөрлек, тигезлек аның шигаре — ло́зунг его́ - свобо́да и ра́венство
2) цель; деви́збөтен халыкның уртак шигаре — о́бщая цель всего́ наро́да
-
10 эч
сущ.1) вну́тренности, нутро́ прост. || нутряно́йхайванның эче — вну́тренности живо́тного
бөтен эчем авырта — боли́т всё нутро́
балыкның эчен чистарту — чи́стить вну́тренности ры́бы
эч мае — нутряно́й жир; сма́лец
2) вну́тренность, вну́тренняя часть ( вообще) || вну́треннийбүлмә эче — вну́тренняя часть ко́мнаты
кавынның эчен алу — убра́ть вну́тренность ды́ни
тәрәзәнең эч ягы — вну́тренняя часть окна́
3) вну́тренняя сторона́ оде́жды, подкла́дкасм. тж. эчлекбүрекнең эче — подкла́дка ша́пки
4) живо́т; брю́хо прост.; см. тж. корсакэчне сылау — масси́ровать живо́т
эч авыртуы — бо́ли в желу́дке
эч күбү — взду́тие живота́
5) кул. начи́нка, фаршбәлеш эче — начи́нка пирога́
6) в знач. нареч. эчендә в гу́щехалык эчендә булу — быть в гу́ще наро́да
шаулы вакыйгалар эчендә — в гу́ще (водоворо́те) бу́рных собы́тий
7) в знач. нареч. эчкә внутрь, вглубьэчкә керү — войти́ внутрь
эчкә хәрәкәт итү — продвига́ться вглубь
8) перен. душа́, се́рдце || душе́вный, серде́чныйшатлыгы эченә сыймый — душа́ полна́ ра́дости
эчтә моң һәм сагыш — в се́рдце грусть и тоска́
эч серләре — серде́чные та́йны
9) в знач. послелога в местно-вр. п. эчендәа) в, то, внутри́мәгарә эчендә — в пеще́ре
б) в, при ( каких условиях)кыен шартлар эчендә — в тяжёлых усло́виях
в) в, ме́жду, среди́коллектив эчендә — в коллекти́ве, среди́ коллекти́ва
алар эчендә — среди́ них, ме́жду ни́ми
куаклар эчендә — в куста́х, среди́ кусто́в, ме́жду куста́ми
10) в знач. послелога в исх. п. эченнәна) из, изнутри́су эченнән чыгару — вы́тащить из воды́
бүлмә эченнән — из (изнутри́) ко́мнаты
халык эченнән чыккан — вы́ходец из наро́да
б) поурман эченнән бару — идти́ ле́сом (по ле́су)
траншея эченнән йөгерү — бежа́ть по транше́е
в) подпальто эченнән кию — наде́ть под пальто́
г) че́рез, сквозьсамолёт болытлар эченнән оча — самолёт лети́т сквозь (че́рез) облака́
11) в знач. послелога направит. п. эченә в, внутрьпортфель эченә салу — положи́ть в портфе́ль
музей эченә керү — войти́ в музе́й
тема эченә керү — войти́ в те́му
•- эч кату- эч китү
- эч бару
- эч мае
- эч төшү
- эченә алу
- эченә сеңдерү
- эчкә бату
- эчкә сулау••эч бора (эчне борып ала) — живо́т скрути́ло
эч бушату — вы́говориться, отвести́ ду́шу; излива́ть/изли́ть ду́шу
эч бушау (эч бушану) — отлегло́ от се́рдца
эч катып көлү (эч катканчы көлү) — захлёбываться (ката́ться) от сме́ха, смея́ться до ко́лик
эч өзгеч — см. йөрәк өзгеч
эч пошканнан — от не́чего де́лать, от ску́ки
эч сызлану — см. эч пошу
эч уу — сожале́ть, доса́довать
эченә май булып төшү (эченә май булып яту) — прийти́сь по нутру́ (по душе́)
эченә тию — заде́ть за живо́е
эченә тияр (эчең тишелер) — жи́рно бу́дет
эченнән елау — пережива́ть мо́лча (скры́тно)
эченнән энә үтәрлек — прост. то́щий как спи́чка
эчкә йому — утаи́ть, держа́ть в себе́
эчкә җылы керү — отлегло́ от се́рдца
эчкә корт керү — вселя́ться/всели́ться, закра́дываться, запада́ть в ду́шу (о подозрении, сомнении)
эчкә пошаман керү — сомнева́ться, трево́житься, ко́шки скребу́т на се́рдце (на душе́) ( у кого)
эчкә салып кую (эчкә җыю) — скрыва́ть в душе́
эчкә сыймау — переполня́ться (чем, о сердце)
эчне тырный (эчне тырнап тора) — скребёт на душе́ (на се́рдце)
эчтә бүре асрау — име́ть зуб ( на кого)
эчтә төен калу (эчтә төен яту) — ка́мень на душе́
эчтән беркетү (эчтән беркетеп кую) — реши́ть про себя́
эчтән йомылу — затаи́ться в себе́; замкну́ться в себе́
эчтән сукрану — глухо́й ро́пот
эчтән сызу — см. эчтән яну
- эч эчкә ябышуэчтән тыну (эчтән тынып калу) — замолча́ть, затаи́ться (не подава́ть ви́ду)
- эч пошу
- эченә керү
- эчкә салкын йөгерү
- эчтә бүре улау
- эчтә мәче кычкыру
- эчтә мәчеләр кычкыру
- эчтән яну
См. также в других словарях:
тулы — с. 1. Берәр нәрсә белән эче бөтенләй тулган 2. Суы яр кырыйларына кадәр җиткән; күп сулы 3. Өстенә, өслегенә берәр нәрсә күпләп куелган, тезелгән 4. Таза, көр, симез. Күперенке, кабарынкы, туенган (мәс. үсемлекләр) 5. күч. Теге яки бу эш, хис… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тултыру — 1. Берәр савытны берәр нәрсә белән тулы итү 2. Берәр нәрсә эченә башка ваграк нәрсәләр яки сыеклык салу 3. күч. Бөтен тирә юньне, барлык буш урынны биләп алу, бөтен тирә юньгә, барлык урыннарга таралу; күп булу. Нин. б. бер урынга җанлы җансыз… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тутыру — 1. Берәр савытны берәр нәрсә белән тулы итү 2. Берәр нәрсә эченә башка ваграк нәрсәләр яки сыеклык салу 3. күч. Бөтен тирә юньне, барлык буш урынны биләп алу, бөтен тирә юньгә, барлык урыннарга таралу; күп булу. Нин. б. бер урынга җанлы җансыз… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
сыек — с. 1. Агу, агып китү үзлегенә ия булган; сыеклык хәлендәге 2. Куелыгы яки катылыгы җитәрлек булмаган; суы күбрәк булган сыек аш 3. Тыгыз түгел, сирәк (томан, болыт, төтен һ. б. ш. тур.) 4. Тонык; көчле түгел (яктылык, күренешләр тур.). Төснең… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
юллык — I. 1. Юлга, сәфәргә китә торган яки багышланган акча һ. б. тур. мәгез юллык сезгә, изге сәфәр 2. с. Юлга җитәрлек юллык азык 3. иск. Кәләш янына кияү булып килгән кешедән сорап алына торган бүләк, күчтәнәч кияү юллыгы сорау. II. ЮЛЛЫК – с.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әйбәт — с. 1. Уңай сыйфатларга яки кирәкле үзенчәлекләргә ия булган; яхшы, киресе: начар. Һава, көннең торышы тур. Рухи халәт тур. кәефе әйбәт. Бөтен, файдаланырга яраклы. рәв. Җиренә җиткереп, яхшы итеп бик әйбәт сыйладылар 2. Югары сыйфатлы; затлы… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
байлык — 1. Бай булу игенгә байлык 2. Бай кеше булу җәһәте байлыкка байдыр, анысы 3. Тупланган мал, җыелган кыйммәтләр. күч. Билгеле бер яктан кыйммәт булган нәрсәләр җыелмасы бөтен транспорт байлыгы 4. Кирәкле нәрсәнең җитәрлек булуы; җитешлек, муллык,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җир — 1. Кояштан өченче планета 2. күч. Бөтен дөнья җирдә юктыр. ҖИР ӨСТЕ – Аяк асты җир, идән һ. б. . Җиргә – Түбән таба, аска 4. Җир шарының өске катлавы, туфрак 5. Иген басулары, чәчүлек кырлар. Басуның аерым өлеше; бер иген үсә торган басу. Басуда… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җитешмәү — 1. Алу бирү, сату итү һ. б. матди байлыклар белән бәйләнгән эштә керемгә караганда чыгымның артып китүе, ялгышлык я урлау сәбәпле акча яки материалның җитмәве 2. Җитешмәгәнлек (2) Берникадәр җитмәү, кирәк кадәрле булмау, җитәрлек булмау 4.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
йөрү — 1. Атлап урыннан урынга күчү. Атлау сәләтенә ия булу, хәрәкәт итәрлек хәлдә булу. 2. Хәрәкәттә булу, хәрәкәт итеп тору 3. Транспортта хәрәкәт итү 4. Кая да булса баргалап тору эшкә й. 5. Үтү, керү, чыгу капкадан йөреп булмый 6. Йөреш ясау… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
киң — (КИҢӘЮ) (КИҢӘЙТҮ) – с. 1. Аркылысы, иңе озын, зур булган; киресе – тар. 2. Зур мәйдан алып торган, тирә якка бик ерак сузылган; иркен. Аркылысы, иңе зур, иркен булган, тәнгә ятып тормый торган (кием тур.) 3. күч. Аяк яки кул хәрәкәтләре эре һәм… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
